Oorlog en Vrede

Nazomeractiviteit 02 september 2023

Het verplaatsingsverbod en het leven in 'bubbels' van de Corona-jaren, zijn begrippen die wellicht nog vers in het geheugen zitten. Voor de meeste mensen een lastige periode die als vrijheidsbeperkend is ervaren. Dan heb ik het nog niet over de mentale stress, de radicalisering, de militante opstandigheid, de angst en onzekerheid, de verspreiding van valse alarmerende berichten, ... en zoveel meer complicaties bij deze relatieve opsluiting.

Het verband leggen tussen deze ervaring en wat er zich in de geest van opgesloten soldaten (krijgsgevangenen) afspeelt, is misschien niet zo moeilijk? De omstandigheden waarin deze laatsten moesten overleven, waren daarbij nog een stuk minder comfortabel dan het relatieve huisarrest dat wij moesten ondergaan. ...

In de reeks 'Publiek Geheim' besteedde de VRT ooit (2012) een reportage aan het bestaan van een groot krijgsgevangenenkamp op het domein Vloethemveld. Op dat terrein dat de meesten onder ons nog kennen als het Militaire Domein annex de Zedelgemse kazerne Kapt Stevens, bevond zich tussen 1945 - '46 een groot krijgsgevangenenkamp voor soldaten in Duitse dienst. Eigenlijk was het domein (365 hectare) verdeeld in 4 kampen en hebben er meer dan 100.000 gevangenen verbleven. Toch is het een historisch feitje waarover weinig gesproken wordt in de omgeving. Kwatongen beweren wel eens dat de situatie bewust wordt doodgezwegen omdat er relaties zouden bestaan met mensen die 'fout' waren tijdens de bezetting. Maar roddels vind je altijd in dergelijke dorpen en parochies. Misschien is hier hetzelfde gebeurd als in bijna het hele land? Na de bevrijding wilde iedereen zo snel als mogelijk de bittere smaak van de laatste vier jaar zo snel als mogelijk laten verdwijnen. Op die manier is helaas tot op heden een stukje vaderlandse historie onverwerkt gebleven.

Sinds 2008 is het gebied in handen gekomen van het Agentschap Natuur & Bos, dat met het oog op natuurherstel, de grootste oppervlakte ontoegankelijk heeft gemaakt voor menselijk gebruik. Van het oorspronkelijke krijgsgevangenenkamp is maar een beperkt fragment overgebleven in gerestaureerde staat. Dat gedeelte is enkel te bezoeken op gereserveerde tijdstippen, altijd onder leiding van een ervaren gids. 

Onze gids, Ludo Meulebroeck, is zonder twijfel een mens die z'n huiswerk heeft gemaakt. Hij begint zijn verhaal in de Romeinse tijd en situeert het Vloethemveld verder door de tijden heen, tot op vandaag. Een lang verhaal, waaruit ik vooral heb onthouden dat water er een belangrijke rol in heeft gespeeld en (kap)hout als grondstof voor verwarming en industrie. Ook dat de Brugse Godshuizen (later de COO en tegenwoordig het OCMW) het terrein in hun patrimonium hebben gehad. Grondbezit was immers een vorm van rijkdom en investering/inkomsten.

Het brokje geschiedenis dat ons wellicht het meest interesseert is de periode tussen 1921 en 2007, waarin het grondgebied door het Belgische Leger wordt aangekocht voor het bouwen van een kazerne (1924) en de gecentraliseerde opslag en ontmanteling van munitie en springstoffen. Het is de uitbouw van dit munitiedepot dat tot op heden het landschap zal 'tekenen'. Heuveltjes, bermen, schutsdammen (merlons), holten en gangen (en de blusvijver) vormen de gepaste geografie voor een opslagplaats van explosieven.

In 1951 neemt de School voor Onderofficieren Nr.2 er zijn intrek (2SCOOK). Zedelgem wordt zo de peterstad voor 61 promoties onderofficieren, tot Defensie de kazerne verlaat in 2007. Het verhaal van de scholen voor onderofficieren is op zich eigenlijk een boeiend verhaal, dat begint in 1838 met de Scholen voor Troepskinderen. Maar dat is een historie voor een andere keer.

Wel een wetenswaardig feitje, is de persoonlijke geschiedenis van onze gids. Ludo Meulebroeck was de voorlaatste CO van de School voor Onderofficieren (2KSOO) tussen 2001 en 2004. Dat is dus een mens die deze grond zeer goed kent.

Af en toe wordt het verhaal van het krijgsgevangenenkamp dus gelardeerd met militaire anekdotes uit recentere tijden. Iets wat bij ons kliekje zeker in goede aarde valt omdat het perfect aansluit op onze eigen militaire ervaringen. Als we bij de Bocca staan, geeft Ludo ons een traktaat over de geschiedenis van het bouwwerk. Buiten wat vage referenties naar de familie Sierens en een grensconflict tussen gemeenten, is mij daarvan niet veel bijgebleven. Maar het Mess & Club verleden van het etablissement staat wel in mijn geheugen gegrift. Niet zozeer door de onsamenhangende fragmentjes die de gids hierover uit zijn herinnering opdiept, maar vooral door de kleine verhalen die door de anciens binnen onze groep worden gedeeld. Het is duidelijk waar onze interesse ligt (binnen ons eigen tijdvak).

De wandeling door het vroegere kamp roept ook een specifieke sfeer op, die ik enkel kan associëren met die van militaire installaties. Een min of meer 'verlaten' indruk, met betonnen baantjes die in rechte patronen de ongerepte natuur doorsnijden. De typische barakken en kilometers afsluitdraad en hekkens. ... In zekere zin is het goed dat dit stukje militair erfgoed afgesloten wordt gehouden voor de ongestuurde massa. Het is niet enkel het vastgoed dat hier wordt bewaard, maar ook een heel karakteristieke sfeer/ambiance.

De kunstwerken die de gevangenen hebben gemaakt, vormen de blikvanger van de uitstap. Het is verbazingwekkend hoe onbekende artiesten erin geslaagd zijn om met geïmproviseerde materialen zulke aangrijpende taferelen te bouwen. De stukken zijn niet professioneel gerestaureerd, maar worden wel enigszins beschermd tegen de weerselementen. Toch is de schade duidelijk zichtbaar bij het vergelijken van de huidige toestand met een opname uit 1995 (onderste foto). Praktisch alle ontwerpen drukken het verlangen uit naar thuis en het normale leven. Een begrijpbaar sentiment voor jonge mensen die opgesloten zitten, in afwachting van een onzekere toekomst.

Als de 'onderdompeling' in het oorlogsverleden van Vloethemveld op zijn einde loopt, is het tijd om aan het volgende deel van onze Nazomeractiviteit te beginnen. We nemen afscheid van onze gids met een klein geschenkje als aandenken. Een pakketje Ad Unum Omnes beaccentueert onze band met de tradities van het 7de linieregiment, waaraan wij de herinnering proberen in stand te houden. Daar komt nog een KNUROO-kring wimpeltje bij als moderne uitvoering van de crests die vroeger door militaire eenheden werden uitgewisseld als vriendschapsteken. Het lijkt erop dat Ludo dit gebaar weet te appreciëren.

We blijven in de ongerepte natuur voor het tweede deel van de activiteit, maar verplaatsen ons daarvoor naar Kenny's Paradijselijke karpervijver. Een omgeving vol zachte natuurlijke contouren, die je direct helpen ontsnappen aan de dolgedraaide wereld van het dagdagelijkse bestaan. Een rustplek om samen te zitten voor een babbel, een drankje en een stevige hap.

Aanvankelijk moeten we nog wat moeite doen om de plaats te veroveren op de toevallige passanten die hier even komen verpozen, maar na enkele (consumptie) rondjes is de zaak van ons. Goed op tijd om een stevig gevulde barbecue achter de kiezen te werken. Grillmaster Koen heeft zijn best gedaan. Het is lekker en er is genoeg voor ieders appetijt.

Terwijl ons troepje toch samen is, lijkt dit een geschikt moment om onze kersverse Ondervoorzitter voor te stellen: AJM Chris Casier. Dankzij zijn engagement zie ik het zitten om mijn voorzitterschap nog enkele jaren verder te zetten. We worden een goeie tandem, denk ik. Met de uitreiking van het presentje aan onze gids heeft Chris trouwens al meteen zijn eerst officiële opdracht tot een goed einde gebracht. Een beloftevolle start. Zijn aanstelling wordt bij acclamatie bekrachtigd (met een braaf applausje van de aanwezigen).

We blijven zitten tot het donker wordt en genieten van elkaars aanwezigheid in geanimeerde gesprekken. Er zal wel een wilde mozaïek aan onderwerpen aan bod komen. Misschien worden er zelf reflecties gemaakt op de voorbije wandeling. Bij zo'n samenzijn is daar geen lijn op te trekken. Maar ik zie toch veel enthousiaste, betrokken en geamuseerde expressies. Genoeg om af te leiden dat dit een 'goeie' keer is geweest.

Vandaag is een dagje geweest met herinneringen aan het bekende (militaire) en onbekende (kamp) verleden. Wie ooit in militaire installaties heeft verbleven zal zeker flarden uit het geheugen terug tot leven voelen komen. Ervaringen uit het militaire leven en voor sommigen misschien zelfs de sfeer van de Koude Oorlog? In ieder geval zijn we in de loop van de dag de oorlog tegengekomen. Maar ook de vredige rust van een pleisterplekje als Kenny's Paradijs, en het gezelschap van de kringmaten.

  Daarmee loopt de zomer stilaan op zijn einde en zetten we ons klaar voor de herfstcommemoraties. De cohesie van onze groep is aangesterkt. De plannen voor de Nazomeractiviteit van volgend jaar zitten al in de pijp (Talbot House). Daar moet wel nog flink aan gesleuteld worden, maar we hebben een jaar de tijd. Eerst moet er trouwens nog een korpsmaaltijd op poten gezet worden. Zeker ook een aanrader op vlak van cohesie (en entertainment).

Tot de volgende,

DVz