In de kijker

"Ceci n'est pas un abri!" (knipoog naar Magritte)

Bezoek aan de bunker onder de Kemmelberg; zaterdag 22 oktober 2011

(foto: Wat zit er onder dit vredige landschap van bossen, velden en wijngaarden?)

"Het lijkt op een schoolgebouw", merkt iemand van de niet-militair-gevormden op als we de trap afdalen naar de bovenste verdieping van het ondergrondse complex. Wie het wat ruimer bekijkt, herkent inderdaad de typische architectuur van 'overheidsgebouwen' uit de vorige eeuw. Buiten de bordjes 'militair domein' en de karakteristieke omheining bovengronds, is er niets dat onmiddellijk als 'militair' kan herkend worden in dit complex. Dit lijkt inderdaad op een soort schoolgebouw, maar dan wel ondergronds. 


(foto: de ingang naar de bunker)

Een verdiep lager moeten de aanvankelijke school-kenmerken toch plaats maken voor wat de militair gevormden onmiddellijk herkennen als de 'kazerne-look'. Gangen met kleine multifunctionele lokaaltjes, die naargelang de behoefte van het moment kunnen worden ingevuld. Metalen kantoormeubilair maakt het plaatje compleet. Omdat de bunker officieel geen voorzieningen heeft voor overnachting, completeren de her en der opgestelde britsen het beeld van 'permantie' (wacht), dat iedere militair -met enige nostalgie- herkent.

(foto: de Infirmerie van het complex)

Hoewel de gids ondertussen haar introductie heeft afgewerkt, en het plattegrond van de bunker al enigszins in ons geheugen zit opgeslagen, blijft de wirwar van gangen en kamertjes toch een verwarrende aanblik bieden. Qua omvang is het complex niet echt gigantisch, maar alles lijkt heel erg op elkaar. Met een beetje verbeelding kan ik gemakkelijk het beeld oproepen van een kersverse milicien die hier verloren loopt, op zoek naar een of andere dienst of verantwoordelijke instantie. Ja, alles in deze bunker ademt nog de ons alom bekende kazernesfeer uit.


(foto: één van de radio- en telefoniekamers)

De meeste spullen die hier tentoon gesteld staan, zijn natuurlijk verouderd. Toch zit er steevast iemand in onze groep die er uit eerste hand commentaar bij kan leveren. De ingestudeerde monoloog van de gids wordt stilaan een dialoog, waarbij onze 'deskundigen' het verhaal aanvullen met hun kennis en ervaringen. Op die manier wordt de timing wel wat verstoord, maar de uiteenzetting wordt hierdoor des te meer interessant. 


(foto: bureelopstelling, met uitzicht op de grote centrale zaal)

Ook binnen de groep ontstaan kleine gedachtewisselingen over de opgedane indrukken. Ieder van ons kent immers wel wat anekdotes over het militaire leven tijdens de koude oorlog. Het militaire gereedschap dat in vitrinekasten staat uitgestald tot vermaak en lering van de bezoekers, hebben de meesten onder ons nog echt in handen gehad. De UZI, de Vigneron, de SAFN, de FAL, de radiac-schijf, de Belgische One-in-One, ... het is pure nostalgie! Gelukkig zijn de meeste leden van ons gezelschap leeftijdsgenoten, want anders zou ik mij toch behoorlijk 'oud' voelen. 

(foto: vitrines met nostalgische spullen)

De rondleiding eindigt in de grote centrale kaartenkamer van de bunker. Dit moest het kloppende hart van de West-Europese luchtdefensie worden, in geval van een invasie uit het Oosten. Een communicatiecentrum van waaruit de NAVO-staf het verloop van de operaties zou kunnen volgen, en gepaste maatregelen lanceren.

Gelukkig is het nooit nodig geweest om de operationaliteit van dit complex onder reële condities op de proef te stellen. Hoewel het concept niet slecht bedacht is, heeft de realisatie ervan altijd achterop gehinkt ten opzichte van de snel evoluerende technologische ontwikkelingen in de tweede helft van de twintigste eeuw. Het bouwwerk ligt er zeer goed bewaard bij, maar zelfs een leek kan zien dat de uiteindelijke afwerking nooit is voltooid. Er is geen enkele NBC (CBRN) protectiemaatregel voorzien. Er zijn geen faciliteiten voor logement of medische behandeling. Er zijn geen updates gebeurd op vlak van communicatie en informatietechnologie.

Als museum is het wel een heel geschikt medium, en een absolute aanrader voor iedere midlifer die zijn nageslacht iets wil bijleren over de recente geschiedenis. De terugblik die er geboden wordt op de vorige eeuw (letterlijk weergegeven met fotomateriaal en de belangrijkste gebeurtenissen op een tijdlijn), zou iedereen er moeten van bewust maken dat 'vrede' geen vanzelfsprekend gegeven is. In retrospectie is het zelfs moeilijk te geloven hoe nipt de wereld is ontsnapt aan het verwoestende rampscenario van een nucleaire oorlog. Als ik daarbij bedenk dat dit precies het (politieke) kader is geweest waarin mijn jeugd zich heeft ontplooid, kan het niet anders of dit moet zijn sporen hebben achtergelaten op mijn persoonlijkheid. De 'koude oorlog' was misschien niet zo bloederig als de voorgaande confrontaties, maar de 'angst' voor totale destructie was toch deel van ons gemeenschappelijk bewustzijn. De internetjeugd van vandaag kan zich daar wellicht niets bij voorstellen; wat precies een goede reden is om dit brokje geschiedenis op alle mogelijke manieren door te geven. Anders lopen we het risico dat de geschiedenis zich onzinnig herhaalt.


Affiche voor antirakettenbetoging, overplakt met affiche pro-raketten

Een uitstap naar het Heuvelland neemt al snel een uur reistijd in beslag. Hoewel de bunker op zich al de moeite loont om de verplaatsing te verantwoorden, is het maar rechtvaardig dat we ook wat andere streekspecialiteiten op het programma zetten. Het Heuvelland heeft immers heel wat te bieden. Op een 'boogscheut' (1,8km) van de bunker, ligt het wijngoed Monteberg. Aanvankelijk misschien een beetje verrassend, maar de wijnbouw is een formeel erkende activiteit in deze regio (Appellation d'Origine Contrôlée). Een bezoekje aan de wijnboer is dus fijn meegenomen tijdens onze verkenning van de streek.

(foto: een proevertje op de Monteberg)

Vijftig mensen hebben zich geëngageerd om aan dit kringuitstapje deel te nemen. Misschien mag ik de allerkleinsten niet echt meetellen in dit getal, maar zelf dan is dit een uitzonderlijke hoge opkomst voor onze organisatie. Deze activiteit mag wel een 'voltreffer' genoemd worden. En wellicht is dat niet echt verbazingwekkend. Ik wil niet te veel de schoolmeester uithangen, en overal 'lessen' uit gaan trekken. Toch meen ik dat de overleving van de reservistenkringen van dit soort samenkomsten zou kunnen afhangen. Hoe groot mijn respect ook moge zijn voor de moedige veteranen die de KNUROO-kleuren verdedigen tijdens sportieve meetings en competities, van dat handjevol mensen kan de vereniging niet leven. Voor de toekomst zal het een permanente uitdaging vormen voor alle bestuursleden om te zoeken naar creatieve combinaties in de dagelijkse werking van de Kringen, waarbij een zo groot mogelijk aantal leden aan zijn trekken kan komen.  Hierbij zal ons militaire engagement zeker een bindende kracht betekenen, maar dat zal moeten aangevuld worden met het invullen van andere behoeften zoals: samen zijn, leren, vertegenwoordigen, opvoeden, kameraadschap, genieten, enz ... . 


Als je het mij vraagt, zijn we in West-Vlaanderen goed bezig. Maar dat is geen reden om op de lauweren te  rusten. Het is tijd om aan een volgende project te beginnen. We hebben geleerd uit onze foutjes, en zullen in het vervolg wat meer zorg besteden aan de 'afsluiter' van de dag. Door het opsplitsen van de groep zijn we mekaar uit het oog verloren, en dus kon er geen feestelijk punt gezet worden achter deze interessante uitstap. Dat doen we de volgende keer beter.

Bij deze wil ik nog alle deelnemers bedanken voor het betoonde enthousiasme, en hoop dat we dat in de toekomst kunnen herhalen.

Merci,

Vz@roo-west.be