Don't mention the War!

Op stap in Flanders Fields met Ierse Erasmusstudenten; april 2022

In de aflevering "The Germans" uit 1975, ontvangt hoteleigenaar Basil Fawlty -gespeeld door John Cleese- een groep Duitse gasten. Met de woorden "Don't mention the war!" vraagt hij zijn personeel om het vooral niet over de Tweede Wereldoorlog te hebben.

In de Ierse Republiek heb ik het vermoeden dat ze deze uitspraak gebruiken om het vooral niet te moeten hebben over de Eerste Wereldoorlog.

Eind maart 2022 ontvingen we bij mijn werkgever, revalidatiecentrum IMBO te Oostende, een viertal Ierse studenten uit het 3^de jaar Bachelor Verpleegkunde. Dit in het kader van het Erasmus uitwisselingsprogramma, dat toelaat dat studenten van het hoger onderwijs in Europa een deel van hun studies kunnen afwerken in het buitenland.

Zo gebeurde het dus dat ik, in mijn functie van begeleider van studenten, in contact kwam met Hanna-Mei, Ellie-Ann, Laura en Vicky.

Tijdens hun rondleiding in het gebouw kwamen de officiële landstalen van België aan bod. Om de Duitse taal te duiden werd even over de 1^ste Wereldoorlog gesproken. Het bleef verdacht stil onder de studenten. Na wat doorvragen bleek dat de materie van WO1 niet in het onderwijs is opgenomen in de Republiek Ierland. Wel weten ze het een en ander omtrent de 2^de Wereldoorlog, maar de Eerste? Hier moest ik meer over weten ...

Een kleine duiding ...

Na mij wat te hebben verdiept in de historie kom ik al vlug tot de conclusie dat dit een zeer gecompliceerd verhaal blijkt te zijn. De eeuwenlange dominantie van Groot-Brittanië over dit eiland loopt op zijn einde en de onafhankelijkheidsstrijd en het streven naar zelfbestuur komen in de vorige eeuw in een beslissende fase. Sinn Féin en het Irish Republican Army verkregen steeds meer macht en het geheel kende een climax tijdens de bloedige Paasopstand van 1916. Inderdaad, midden in de Groote Oorlog. Waarbij jongens uit The Emerald Isle, in Ierse divisies weliswaar, bij 'vijand' Groot-Brittanië ingelijfd werden. Door de gebeurtenissen tijdens de Paasopstand in 1916 en vanwege het vertrek van Ierland uit het Verenigd Koninkrijk na het afsluiten van het Anglo-Iers Verdrag in 1922, en de burgeroorlog die daarop volgde, werd er weinig gedaan in Ierland om de slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog te herdenken. De landen die betrokken waren bij de oorlog herdachten hun gevallen soldaten met herdenkingsmonumenten in het gebied van het Westfront. Eén van de laatste monumenten die in dit thema werden opgetrokken, was het Ierse Vredespark in Mesen.

Het Ierse Vredespark en zijn centrale ronde toren, te Mesen, is een oorlogsmonument opgetrokken voor de ongeveer 70.000 Ierse soldaten die omkwamen, verwond/verminkt raakten of vermist werden in de streek. Het monument ligt dicht bij de plek waar in juni 1917 de Tweede Slag om Mesen werd uitgevochten. De toren werd ingehuldigd na een ceremonie om 11 uur op 11 november 1998 door president Mary McAleese van Ierland, koningin Elizabeth II van het Verenigd Koninkrijk en koning Albert II van België.

In deze context nodigde ik de meisjes uit (drie van de vier konden zich vrijmaken) om een deel van hun verzwegen geschiedenis te herontdekken. Op 8 april trokken we in de late namiddag naar het Westfront

Onze eerste stop was dit Vredespark. De Ierse teksten kon één van de meisjes vlot lezen, maar het is een taal die onder de jonge Ieren niet meer gesproken wordt. Het is een deel van hun cultureel erfgoed geworden.

Van daaruit kan men zeer goed de abdijkerk van Mesen zien, die door Adolf Hitler werd geschilderd toe hij er was gelegerd en werd verpleegd (eerst in het Koninklijke Gesticht en in januari-februari 1915 op de Bethlehemhoeve van de voormalige abdij).

Onze laatste stop te Mesen was op het marktplein, bij het Christmas Truce Monument.

Daarna deden we Ieper aan. We bezochten de tuin van de Sint-Maartenskerk waar een Iers kruis staat. Daarna het recent ingerichte bezoekerscentrum van de Commonwealth War Graves Commission, gelegen in de schaduw van de Menenpoort. De meisjes waren zeer onder de indruk van het monument, van de bekijvende Last Post en het hele gebeuren. Het begon stilaan door te dringen wat de opoffering is geweest van de tienduizenden Ierse jongens, gesneuveld in onze Vlaamse Velden alleen al.

De vermiste Ierse militairen zijn te vinden op de panelen aan de zuidzijde van de Menenpoort. We namen de tijd om deze even te overlopen. Wat later, richting wagen, hielden we op de vesten nog halt aan het monument voor de Indische soldaten en enkele meters verder ook het monument voor de Nepalese Gurkha's.

Het was reeds valavond en onze laatste stop moesten we nog doen: Tyne Cot Cemetery te Zonnebeke. Het was schemerdonker toen we er aankwamen. Dat maakte het bezoek aan dit enorme complex alleen nog meer imposant. En moest je denken dat het er op dat uur verlaten zou zijn? Niets is minder waar. Een busje met westhoektoeristen uit Groot-Brittanië waren ook present.

Het was stil op de achterbank toen we huiswaarts reden. 108 jaar na de start van dit immense conflict is er terug oorlog op het Europese continent, en zowel Noord-Ierland als de Republiek Ierland wordtelen nog altijd met hun demonen van weleer. Bij de jongste parlementsverkiezingen in Noord-Ierland heeft voor het eerst in de geschiedenis het katholieke Sinn Féin meer stemmen gehaald dan de Democratic Unionist Party (DUP) die protestants en unionistisch is. Een politieke aardverschuiving! Hierdoor mag Sinn Féin de nieuwe premier van Noord-Ierland leveren. Er zijn er die hun hart vasthouden ...

Marc Leniere