Duitse erfenis WO1

Wie 'soldaat is geweest' kent het cliché: haasten om op tijd te zijn, om vervolgens te wachten tot er iets gebeurt. Misschien is het dus een bewuste zet om de 'verzameling' voor de nazomeractiviteit erg vroeg in de namiddag (13h) te plannen? Voor verschillende mensen zal het wel herinneringen oproepen. De eigenlijke start van het gebeuren is pas voorzien om 13.30h, waardoor de laatkomers wat speling krijgen en de aanwezigen al een vriendschappelijke babbel kunnen opzetten. Voorzitter maakt van de gelegenheid gebruik om iedereen van een gekoeld flesje water te voorzien. Ongeacht de weersomstandigheden is een dorstlesser altijd te genieten. Zeker als er fysieke inspanning moet geleverd worden (in het bos), of als er tijd moet doorgebracht worden in warme ruimtes (zoals het museum). Achteraf is zelf nóg een nuttige toepassing gevonden voor het koude vocht, wanneer één van de wandelaars ten val komt. Applicatie van koud is ideaal om brilhematomen te vermijden voor mensen die op hun neus vallen.

Het enthousiasme van gids Johnny wordt meteen merkbaar als hij ons, op de parking van het Koekelaarse sportcentrum, het culturele deel van ons dagprogramma voorstelt. Hij is nog nieuw in het vak, maar heeft zich nauwkeurig voorbereid om voor ons de geheimen van het Praetbos te ontsluieren. Leuk meegenomen is ook het weetje dat de man ooit reserveofficier is geweest. Volgens mijn ervaring, is een brokje militaire achtergrond altijd nuttig om oorlogshistorie te begrijpen. De intro is beloftevol.

Dan splitsen we de groep, en ieder gaat zijn/haar weegs. Elk met een toegewezen fotograaf om de ervaring digitaal te vereeuwigen. Voor mijn kliek begint het programma met een korte wandeling langs groene paden, op weg naar het Käthe Kollwitz museum. Een goed moment om wat bij te babbelen met de groepsleden.

Onze gids voor het museum is content om ons te zien, want hij is al een beetje ongerust over onze late aankomst. Om toch een zo volledig mogelijke voorstelling te maken, biedt hij ons de mogelijkheid om eerst een film te bekijken over de Fransmans. De Vlaamse seizoenarbeiders die halfweg vorige eeuw naar Frankrijk trokken om er in de bieten te werken. Niet direct het onderwerp waarvoor we gekomen zijn, maar wie weet? Dit is een vrije dag en we laten ons graag eens verrassen.

De documentaire van 50 minuten is goed gemonteerd, met heel wat couleur locale en herkenbare situaties. Misschien een goeie tussenstap voor de sprong naar de periode van een halve eeuw daarvoor, die van de Eerste Wereldoorlog.

Voor de kennismaking met Käthe is er nog een half uurtje beschikbaar. Dat lijkt eigenlijk wel te volstaan voor onze gids, die erg snel kan spreken en gepaste klemtonen kan leggen. Zo krijgen we op rationele wijze snel een helder beeld van de persoon en de achtergrond van de (on)bekende kunstenares.

Vooral haar sociale bewogenheid komt tot uiting in haar levensverhaal. Dat tijdens de industriële revolutie, eind 19de - begin 20ste eeuw, het lot van de arbeiders niet benijdenswaardig was, verklaart wellicht gedeeltelijk de 'donkere' stijl van haar werk. Zelf komt ze uit een burgerlijk millieu, waardoor ze intellectuele keuzes kan maken en bewust kan instappen in de beweging voor een meer rechtvaardige samenleving. Toch blijft het moeilijk om een evenwicht te vinden tussen haar progressieve ambities en de conservatieve gebruiken van haar natie. Als haar zoon, Peter, vrijwillig wil dienstnemen bij het leger aan het begin van de Eerste Wereldoorlog, onderteunt ze zijn intentie. Ze weet ook haar man te overtuigen om zijn toelating te geven hiervoor. Een beslissing die waarschijnlijk een sterke psychische en morele terugslag teweeg brengt als Peter sneuvelt in de eerste dagen van het conflict (zonder ooit de vijand gezien te hebben).

Als ouderling heeft ze de opkomst van het Nationaal Socialisme (Nazi) nog meegemaakt. Maar die partij moest niet veel hebben van haar kunst, aangezien Käthe niet wilde meestappen in de heroïsche romantiek van de nieuwe ideologie. Ze is in stilde verdwenen uit het maatschappelijke beeld. Blijkbaar zijn heel wat van haar kunstwerken naar het buitenland gesmokkeld door mensen die het Naziregime wilden ontvluchten. Misschien is dat ook de reden voor de huidige situatie, waarbij de kunstenares en haar werk goed gekend zijn in andere landen, maar niet in België?

Dan is het tijd voor de 'wissel van de wacht'. Onze kliek gaat een twintigtal minuten staan dreutelen op de parkeerplaats, terwijl de andere groep in aantocht is. De synchronisatie laat toch wat te wensen over. Gelukkig staan we niet echt onder druk en kunnen we het gezellig houden. Benjamin (zoon van Marc) heeft ondertussen een recce gedaan in de omgeving, en weet waar we toiletten kunnen vinden indien nodig. Zo blijft de wachttijd comfortabel.

Een korte carpool later staan we aan de Duitse Soldatenbegraafplaats van Vladslo. Daaromheen bevindt zich het Praetbos, waarin we onder leiding van onze gids op zoek gaan naar verborgen sporen van het Duitse kampement dat zich daar bevond in 14-18. Geen idee of de militaire ervaring van de gids hier komt bovendrijven, of dit een gids-ding is, maar de boswandeling begint met een 'oriëntatie' in het historische landschap (OSMEALQ, weet je nog). Leuk is dat we zelf aanvullingen mogen maken en vragen stellen. Dat werkt erg motiverend, en met volle goesting trekken we uiteindelijk het bos in.

Na de recente buitjes is het gras een beetje vochtig, maar dat hindert niemand. Deze trip langs bospaden is eigenlijk een aangename ervaring. We staan even stil bij een kratervormige uitsparing naast een houten steiger. In natte tijden zou dat een poel voorstellen op een ongewone plaats in het bos. Misschien een natuurlijk verschijnsel, maar de hypothese van de gids spreekt meer tot de verbeelding. Dit zou een krater kunnen zijn die door een vliegtuigbom is veroorzaakt. Bah ja, waarom niet.

Wat verder op de route vinden we een vreemd bunkertje, dat blijkbaar deel uitmaakt van een reeks gelijkaardige bouwsels. Te klein om voor persoonlijke bescherming te dienen, en vooral ongewoon omwille van de schuine betonnen dakplaat. We hebben het raden naar de echte bestemming van deze constructie. Onze gids lanceert de hypothese dat het om een soort luchtafweer-platform zou gaan, met opslagruimte voor munitie. Tot we met een beter voorstel kunnen komen, is dit een verteerbare bewering. Maar enkele groepsleden blijven toch sceptisch. Voer voor latere bespreking, liefst tussen pot en pint.

Het meest opmerkelijke artefact dat we tijdens onze boswandeling ontdekken, is een desolaat stenen monumentje. Het staat plompverloren in het bos en is voorzien van halfvergane tekst, aangevuld met duidelijke militaire symbolen. Opnieuw is het niet helemaal zeker wat dit is, of waar het voor moet dienen. Het verhaal van de gids biedt een mogelijke verklaring. Het neemt ons mee in het rampspoedige wedervaren van een Pruisisch Lehr-bataljon. Gedecimeerd, komt de eenheid voor een korte tijd verblijven in de rustzone achter het front, om terug op sterkte gebracht te worden. Uit de behoefte om toch een 'spoor' achter te laten in de geschiedenis, zou de intentie ontstaan zijn om een monumentje te bouwen in het Koekelaarse kantonnement. Ontroerend! Dat past wel met de sfeer die de begraafplaatsen in de omgeving oproepen (nu blijft er maar één van de twee meer over). Sporen nalaten, betekenis geven, relieken neerzetten, ...

Dat brengt ons op de huidige Duitse begraafplaats van Vladslo. De link met het Kollwitz museum is meteen zichtbaar in de beeldengroep die er centraal staat: het treurende ouderpaar. Nu staat het helemaal afgeschermd tegen de natuurelementen, de vogelpoep en de bezoeker die er willen aan potelen. Dat doet wel iets af van de monumentale uitstraling, zoals mijn fotootje uit 2009 laat zien. Dat de steen, waarop de naam van Peter Kollwitz staat, net voor het beeld is gelegen zou ik zonder gids niet geweten hebben.
Een bezoek aan het Friedhof noopt tot rust en introspectie. Dit is een van de weinige begraafplaatsen waar de graven de natuurlijke orde niet verstoren. Het is een rustplekje in het bos. Zo anders dan de Commonwealth grafperken, die extreem gestileerde tuinconstructies zijn. Ook indrukwekkend, maar artificieel (en dood). Niet de 'organische' verhoudingen die eigen zijn aan de 'levende' natuur. Maar ja, schoonheid bestaat in vele vormen.

Over de opbouw van deze begraafplaats bestaan veel verhalen. Waarschijnlijk bevatten ze allemaal fragmenten van de waarheid. Daar laat ik iedereen vrij om er het zijne van de denken. Een ding staat vast, het resultaat mag er zijn en is aangenaam om te vertoeven. Het laat ook de oorlog zien als de grote gelijkmaker. De gesneuvelden liggen hier uitgezaaid (letterlijk, na meerdere her-concentraties) in de bodem. Graden, rangen en namen staan door elkaar op de grafstenen. Hier is geen onderscheid meer nodig.

Daarmee wordt een punt gezet achter het culturele luik van de bijeenkomst, en is het tijd om onze lichtjes rommelende magen te spijzen. Na meer dan vier uur rondtjolen is het de hoogste tijd dat we kunnen aanschuiven bij Marnix voor de barbecue. Eindelijk ook het moment waarop we allemaal samen kunnen zitten om onze ervaringen en andere exploten met elkaar te delen. Toch het hoogtepunt van de dag?

De (bos)gids en zijn vrouw mogen mee aanzitten. Blijkbaar zijn ze buren van Marnix, en ... familie van Benedict (evenals Marnix). Als ik het goed begrijp is bijna de hele buurt daar familie in de een of andere graad. Je zou voor minder aan een stamboom-studie beginnen. Anderzijds is ook wel duidelijk dat we de inspanning van onze gids waarderen, en hij ons gezelschap op prijs stelt. Als kleine attentie doen we hem een badhanddoek cadeau uit het nieuwe gamma van de Belgian Defence. Omdat Marnix ons weer ongelooflijk goed soigneert op culinair gebied, krijgt hij er ook eentje.

Volgens Catherine geeft ik graag cadeautjes. Kan zijn, maar het is ook een deel van de voorzitterrol. Er is immers beloofd dat we de deelnemers aan onze digitale statutaire vergadering nog een drink zouden aanbieden voor hun moeite. Nu we weer fysiek kunnen bijeen komen, is dat het moment om onze belofte waar te maken. De bestuurleden hebben hun portie al gekregen, maar er is nog een drankpresentje voor Danny, Peggy, Chris en Patrick. Niet om ter plekke op te drinken , maar om later te degusteren: een selectie miniflesjes Moonshine. Santé en merci!

Verder komen alle vertrouwde elementen van de vorige BBQ terug aan bod. Verrassende voorgerechtjes, goeie combinatie ingrediënten, excellente kwaliteit van het vlees op de grill, gastvrije ontvangst en bediening, meer dan genoeg kost om de pens te vullen, drank in overvloed, ... en een ambachtelijk ijsje toe. Er is niets op aan te merken, en het is de prijs meer dan waard.

De tijd gaat ongemerkt voorbij. Hoewel het stilaan donker is geworden, is dat aan onze aandacht ontsnapt. Er is altijd nog een onderwerp om over te babbelen en nog één pint (of frisdrank) om de keel te smeren. De avondtemperatuur is aangenaam, zodat de overgang niet opvalt. Onverwacht krijgen we een bezienswaardig toemaatje aan onze bijeenkoms, als een rijtje vers gelanceerde satelieten als een oplichtend treintje door de hemel passeert. Het doet ons eraan denken dat de tijd niet stilstaat. Tijd om af te rekenen en naar huis te gaan.