Nocturne Maldegem bevrijd

zaterdag 28 september 2024

In dit jaar met talrijke herdenkingen van "80 jaar bevrijding" is ons de unieke kans geboden om een avond-tentoonstelling mee te maken over de bevrijding van Maldegem.

Die tentoonstelling is trouwens het initiatief van onze Benedict Braet, die hiervoor heeft samengewerkt met diverse deskundigen voor inhoud en vorm. Één daarvan is Frank Raeman, voormalig onderofficier bij Defensie en internationaal gewaardeerd (onderscheiden) deskundige in verband met het opsporen en identificeren van oorlogsslachtoffers. Zo werkt hij momenteel mee als vrijwilliger bij de dienst voor Duitse oorlogsgraven voor de detectie van stoffelijke resten uit de beide wereldoorlogen. Daarnaast verzamelt hij al ruim 45 jaar allerlei oorlogsattributen. Tevens is hij expert in de Maldegemse oorlogsgeschiedenis. Frank is onze gids bij het avondlijke expositiebezoek. Er zijn nog twee personen die de tentoonstelling hebben helpen uitbouwen, maar die zijn vanavond niet aanwezig: Eric -zoon van een politiek gevangene- en Bart -master in grafische kunsten- verantwoordelijk voor de schilderijen aanwezig op de tentoonstelling.

De tentoonstelling gaat door in een statig gebouw dat nu privébezit is. Het is de voormalige privékliniek van dokter Eugène De Lille. In de naoorlogse jaren is het gebouw gebruikt als school en CLB. Merkwaardig genoeg is het gebouw actueel opnieuw in bezit van de familie De Lille. Tijdens Operatie Switchback is de kliniek gebruikt als lazaret, en nadien als mess voor officieren.

Benedict en Frank zijn aanwezig om onze groep te begroeten. In afwachting dat het gezelschap voltallig is wordt al een drankje aangeboden.

Frank is een gids die met passie vertelt over zijn verzameling en opgravingen. Vele anekdotes passeren de revue.

De situatie in Maldegem is tijdens de bezetting zeer vergelijkbaar met die van andere gemeenten. Vooral de Duitsers nemen er hun intrek, maar ook Italiaanse troepen komen er een korte tijd verblijven. Een belangrijke reden voor deze militaire inkwartiering zit in de aanwezigheid van een lokaal oorlogsvliegveld. De Duitse soldaten worden ondergebracht bij gewone burgers, waardoor een zekere graad van onderlinge verstandhouding gemakkelijker tot stand komt. Er zijn verschillende verhalen over collaboratie uit die tijd, maar ook getuigenissen van verzet.

Onze gids geeft gedetailleerde uitleg, waarbij enkele markante figuren van diverse nationaliteiten de leidraad vormen doorheen de Maldegemse oorlogsgeschiedenis.

• Wlodzimierz Kolanowski: Poolse luchtwaarnemer die via de RAF bij een Pools squadron terecht komt. Tijdens zijn laatste vlucht moet er een noodlanding gemaakt worden ... op Maldegems grondgebied. Wlodzimierz wordt krijgsgevangen genomen en via vele omzwervingen komt hij terecht in Stalag Luft III. Hij wordt gefusilleerd en gecremeerd na The Great Escape (verfilmd in 1963)
• Albert Van de Velde: een Belg bij de RAF tussen 1943 en 1945. Hij komt met zijn eenheid toe op het Maldegemse vliegveld, waar ze blijven tot 13 januari 1945 en allerlei opdrachten uitvoeren.
• Maurice De Backer: is na zijn legerdienst vrijwillig naar Spanje getrokken om er te strijden in de burgerloorlog tegen Franco. Daarna sluit hij aan bij het Franse Vreemdelingenlegioen en kan aan het begin van de tweede wereldoorlog naar Engeland uitwijken. Na een zekere tijd bij het legioen, waar veel gevechtservaring wordt opgedaan, komt Maurice uiteindelijk bij de (Belgische) Brigade Piron terecht als MP. Op een foto is hij te zien in zijn woonplaats (Kleit) op een motor, kort na de bevrijding.
• George Reid: gevechtspiloot die in 1944 door technisch defect crasht in een Maldegemse wei (onder water). De piloot wordt met zijn Spitfire opgegraven in 1996 door Frank en zijn collega's. Nadien is hij begraven op de militaire begraafplaats in Adegem.
• Walter Adolph: komt als Gruppenkommandeur/piloot toe op het Maldegemse vliegveld om de toegewezen gebieden te verdedigen. Hij verliest het leven tijdens een luchtgevecht boven zee. Zijn lichaam spoelt aan nabij Knokke en wordt later begraven op de begraafplaats van Deinze.

Naast de verhalen over deze markante figuren, besteedt Frank ook aandacht aan de Maldegemse politieke gevangenen.

Verschillende Maldegemnaren die niet willen meelopen in de collaboratie sluiten zich aan bij verzetsgroepen. Leden van deze groepen die worden opgepakt, worden gedeporteerd als politieke gevangenen. Velen worden door de Gestapo geëxecuteerd of afgevoerd naar concentratiekampen om er dwangarbeid te verrichten. In de regio Meetjesland worden er meer dan honderd personen opgepakt tussen eind 1942 tot half 1943.

Van de 79 verzetslui die door het kriegsgericht worden veroordeeld en gedeporteerd naar Duitsland, komen er helaas maar 22 terug. Van de negen Maldegemnaren die worden opgepakt zijn er slechts drie teruggekeerd.

Hieronder bevindt zich Wilfrid Catrysse, afkomstig uit Oostende. Hij is lid bij de zeescouts en daarvan is geweten dat sommigen actief zijn in het verzet. Daarom wordt hij opgepakt en gedeporteerd naar Dachau (concentratiekamp). Het kamp wordt door de Amerikanen bevrijd en Wilfrid kan met de kolonne Van Zeeland het kamp verlaten, richting België. Na 386 dagen komt hij uiteindelijk aan in Oostende. Hij trouwt met zijn correspondentievriendin en ze worden beiden als leerkracht aangesteld in Maldegem om de Rijksschool verder uit de bouwen. Hij wordt directeur van de Rijks Lagere School die gevestigd is in de voormalige kliniek van dokter De Lille. Merkwaardig hoe de geschiedenis zich rond dit gebouw lijkt te wentelen!?

Na de spannende verhalen, anekdotes en ruwe waarheden, is het tijd om onder de vrienden alles wat te verwerken met een drankje en een knabbel. De sfeer is goed, leuk, vriendschappelijk, en alle aanwezigen hebben een gedeelde interesse voor wat er 80 jaar geleden is gebeurd. Iedereen is gemotiveerd om de geschiedenis levend te houden door erover te praten, of zoals in mijn geval, om erover te schrijven.

Benedict heeft het goed verwoord in zijn brochure: "... met deze expositie het verhaal brengen van zij die weerstand boden aan de bezetter. ... Dit door als burger bij het verzet te gaan of door te vechten voor een land dat het hunne niet was." Met dit laatste verwijzend naar de talloze geallieerde militairen die hun leven hebben gegeven voor onze vrijheid.

Alle informatie die hier verkort aan bod komt is uitgebreid terug te vinden in de brochure: "Maldegem bevrijd", gemaakt door Benedict. Die kan aangekocht worden bij de vzw België-Canada (via Benedict).

Met vriendelijke schrijversgroeten,

Peggy Penningmeester