Oekraine voor beginners

Bij aankomst in het Xaverianen - wijkcentrum wordt mijn aandacht onmiddellijk getrokken door de projectie van Vlaamse (zwarte) leeuwen-emblemen op het scherm van de grote zaal, goed zichtbaar door de glazen wand. Dan valt mijn oog ook op de talrijke NVA-banieren die rondom het centrum staan opgesteld. Mijn humeur zakt meteen tot onder het vriespunt hoewel mijn bloed kookt. Dit is een confrontatie die ik kan missen als de pest, want ik houd niet van partijen en beleidsmensen die van een strategie van 'slecht nieuws', dreiging, misnoegdheid, schuldtoewijzing, geschiedvervalsing, ... hun visitekaartje hebben gemaakt. Het contrast met 'onze' kringavond, gericht op verbondenheid, belangstelling, verwondering, intellectuele en emotionele openheid, is te groot. Het is met een lichte 'pissige' stemming dat ik met bakken bier begin te sleuren, op weg naar polyvalente zaal B.

De aankomst van Marc en Ann bezorgen mij een eerste uitlaatklep om mijn gemoed te ventileren, en verzacht snel de stemming. We hebben werk te doen om het lokaal gastvrij en bruikbaar te maken voor de genodigden. Dat creëert meteen een energieke sfeer van verstandhouding en samenwerking. Mijn motivatie keert terug, alsook mijn geloof in de mensheid en de samenleving. We gaan ervoor.

Druppelsgewijs komen nu ook andere makkers ons ijvere gezelschap vervoegen. Tafels en stoelen worden ontplooid en opgesteld. Alle attributen (drank, hap en extra's) worden klaargezet. Het projectiescherm komt naar beneden en de hdmi aansluiting is gedetecteerd. De plaats voor de spreker van de avond wordt ingericht. Ondertussen komen nog helpende handen ons ploegje versterken. Zo ken ik mijn Kring (mijn Pappenheimers). We komen samen genieten, maar we 'werken' ook samen. Dat is de constructieve houding die ervoor heeft gezorgd dat we volgend jaar ons 40 jarig bestaan zullen vieren. Geen divide et impera bij ons, maar één kring voor en door de leden.

Een andere positieve kracht die ons komt vergezellen, is de spreker van de avond: Svitlana Musina. Actueel docent aan de Vives Hogeschool, maar in een vorig leven kinderarts in Oekraïne. Ze is er opgegroeid, heeft er haar studies gedaan, is partijlid geweest, heeft het Chernobyl incident van dichtbij meebeleefd ('echter' dan de TV-miniserie), en kan eindeloos vertellen over de mensen en cultuur van haar moederland. Momenteel besteedt ze een groot deel van haar tijd en energie aan de opvang van Oekraiense vluchtelingen in onze regio. Dat zijn vooral vrouwen en kinderen. Zo ken ik Lana, natuurlijk. In haar hart is ze kinderarts gebleven, en haar aandacht/liefde voor kinderen is onmeetbaar. Ook haar inzet is 'onmeetbaar' (oneindig?), want ze gaat er gewoon voor, zonder veel afweging van wat het haarzelf kost aan energie en middelen. Hier volgt ze direct haar morele kompas, los van alle materiële en bureaucratische overwegingen. Een inspirerende persoon!

Haar verhaal kan ik niet zomaar samenvatten in dit korte verslagje. Dat is ook de bedoeling niet. Ze brengt het op een boeiende en gedreven manier, die haar ervaring als docent laat voelen. Na enkele minuten heeft de voorstelling al een compleet interactief karakter gekregen. Zonder het goed te beseffen zijn de toehoorders al helemaal 'betrokken' in de sfeer van het verhaal. We leren (!) interessante dingen over de Oekraiense geschiedenis en de invloed van deze wortels op de huidige situatie. Sommige van deze zaken zijn bijzonder goed herkenbaar voor de geschiedenis van ons eigen land. Zo blijkt dat de Duitse bezetting van het land (evenals het onze) aanzet is geweest van propaganda die verdeeldheid heeft gezaaid die vandaag nog voor spanningen zorgt. Een stiekeme schuine blik door het raam dat uitzicht biedt op de separatistische kliek die in de aanleunende zaal hun Nieuwjaarsreceptie viert, illustreert perfect wat onze gastspreker bedoelt.

Voor en na de Duitse bezetting is er natuurlijk ook een grote invloed geweest van het aangrenzende Rusland (zeker onder het communistische regime). Historisch lijkt de onderlinge spanning zelfs verder in het verleden te liggen (wij waren eerst). Maar Svitlana wijst er terecht op dat geschiedenis, en het her-schrijven ervan, een belangrijk propagandamiddel is. Het doet mij direct denken aan het meesterwerk van Georges Orwell: 1984. Daar wordt in een dictatoriale staat de geschiedenis regelmatig herschreven en bepaalt het ministry of truth wat 'echt' is.

Oekraïne is een jonge natie (1991) die nog regelmatig worstelt met haar historische erfenis. Er zijn zeker verschillende sympathieën in verschillende regio's, die zich gedeeltelijk vertalen in taalkwesties: uitsluitend Oekraiens als voertaal, Oekraiens en Russisch, of vooral Russisch. Maar ook dat is vooral een politieke kwestie. De man/vrouw in de straat voelt zich toch gewoon Oekraiener. Svitlana is opgegroeid in de omgeving waar het Russisch nogal dominant was (Donetsk), en waarvan Poetin nu beweert dat het Russisch grondgebied is. Er wonen nog familieleden van Lana, en zij delen dat standpunt beslist niet. De gevechten die er al een hele tijd aan de gang zijn -de zogezegde separatistische opstand- gebeuren trouwens met (zwaar) wapentuig dat enkel uit Rusland kan afkomstig zijn. Het voelt nogal onwaarschijnlijk dat dit een intern initiatief is. Wie zou trouwens met gezond verstand kiezen voor langdurige oorlogsvoering, met massale vernieling van hetgeen men wil vrijwaren? Svitlana wordt duidelijk emotioneel als ze beelden toont van haar geboortestreek, vóór en na de conflicten. Zoveel vernielde schoonheid. Waarom? Voor wie? Waarvoor?

Het is niet de tristesse die de voordracht van de avond domineert, hoor. Daarvoor is Svitlana veel te positief ingesteld. We leren vooral dat haar Oekraieners kleurrijke kledij dragen (met veel lintjes), graag lekker eten en drinken, dansen en zingen, en familie belangrijk vinden. Dat ze na de communistische doctrine (dictatuur van het volk, volgens Marx) wat moeite hebben met de overgang naar het Westerse kapitalisme, lijkt mij logisch. Daar heb ik het zelf al eens lastig mee. Misschien kunnen we iets leren van de Oekraieners over sociaal engagement. Zomaar omdat we mekaar nodig hebben, en niet omdat we er zelf wat aan willen verdienen (quid pro quo)?

Perfect binnen het vooropgestelde tijdskader, wordt de presentatie afgerond met de laatste dia: "Vragen?" Dat is bijna met militaire protocol en precisie.

Het leeuwenvolkje in de benedenzaal heeft ondertussen de feestelijkheden afgerond en het licht uitgedaan. Naar 'outer en heerd', wellicht. Of welke historische referentie ook, die ze hiervoor willen misbruiken. Wij gaan nog even door. Het is tijd voor wat bijbabbelen met een drankje en wat happen. De kleine apero's verdwijnen snel, maar ook de wraps lijken bijzonder in de smaak te vallen. Voor herhaling vatbaar. Ook de Oekraiense PIROGKI (broodjes met vulling) gaan vlot binnen. Speciaal voor ons gebakken door de Oekraiense vrouwen op de vlucht. Volgens Svitlana is de rolinvulling bij Oekraiense mannen en vrouwen vrij conservatief. Het zijn dus de vrouwen die bakken en de mannen die smullen. Weer een tipje van deze culturele sluier opgelicht ...

Er is geen sturing meer nodig om de rest van de avond te vullen. Iedereen vindt wel een gesprekspartner om enkele onderwerpen aan de revue te laten passeren. Svitlana blijft nog een tijdje bij ons hangen. Ze lijkt zelfs de zwaartekracht te kunnen beheersten want er cirkelen altijd belangstellenden rondom haar die nog 'meer' willen weten. Dit is toch een echt boeiende avond met interessant gezelschap!

In contrast met het begin van de avond, kan ik met een goed gevoel en een glimlach de overschotten in mijn automobiel laden. Veel handen maken het werk licht, en de positieve feedback van de copains is een hart onder de riem. Dit is volk naar mijn hart. Daarvoor zou ik ook ten strijde trekken.